دسترسی سریع
معرفی صنایع دستی
صنایع دستی (Handicraft industries): از نظر لغوی اصطلاح صنایع دستی دارای مفهوم واحدی نیست و تاکنون تعاریف متعددی از آن ارائه شده است.
صنایع دستى به آن گروه از صنایعى گفته مى‌شود که مهارت، ذوق و بینش انسان در آن نقش اساسى دارد. و در مجموع تمام یا بخش اعظم مراحل ساخت فرآورده‌هاى آن با دست انجام گرفته و در چارچوب فرهنگ و بینش هر منطقه و با دیدگا‌ه‌هاى قومى ساخته و پرداخته مى‌شود. صنایع دستى بازتابى از تاریخ تمدن هر ملت و قومى است و مى‌تواند انتشار مؤثرى براى فرهنگ و سنن مناطق مختلف باشد.
دائره المعارف بریتانیا صنایع دستی را جز صنایعی می داند که مهارت، ذوق و اندیشه انسان در تولید آن نقش اساسی دارد. در گزارش مدیریت طرح و برنامه سازمان صنایع دستی ایران نیز صنایع دستی چنین تعریف شده است: "صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می¬شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فراورده های آن با دست انجام شده و در چهارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی و ذوق و هنر انسان های هر منطقه، باتوجه به میراث قوی آنان ساخته می شود".
اما در تازه ترین و بهترین تعاریف از صنایع دستی چنین آمده است: صنایع دستی به بخشی از هنر – صنعت گفته می شود که با بهره گیری از مواد اولیه بومی و انجام کار اساسی به کمک دست و افزار دستی محصولاتی ساخته می شد که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل تمایز آن از صنایع ماشینی است؛ مانند منبت کاری، قالی بافی، زری بافی و نظایر آن.
باتوجه به تعاریف ارائه شده می توان چند ویژگی عمده را برای آن بر شمرد:
امکان تامین قسمت عمده مواد اولیه از منابع داخلی
بطور مثال صنعت دستی معرق کاری بطور عمده با استفاده از چوب درختان مختلف ساخته می شود. اما گاهی برای زیبایی بیشتر از قطعات صدف، استخوان و عاج در تزیین آن استفاده می شود. تامین چوب بعنوان ماده اصلی و عمده این هنر در داخل ایران به راحتی امکان پذیر است اما عاج را لزوما باید از کشورهای دیگر تهیه کرد. ولی این سبب نمی شود که به سبب استفاده از قطعات عاج در هنر معرق آن را متعلق به ایران ندانیم.
انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید بوسیله دست و ابزار دستی
برای تولید هریک از فراورده های صنایع دستی مراحل متعددی طی می شود، ولی انجام کلیه این مراحل بوسیله دست و ابزارهای دستی الزامی نیست. اگر تنها 50% از مراحل اساسی کار بوسیله دست و ابزارهای دستی انجام شود، محصول تولید شده جز صنایع دستی محسوب می شود.
استفاده از پیشرفت زمانه در تولید صنایع دستی محدود به زمان ما نیست
چنانچه گذشتگان با اختراع چرخ سفالگری آن را رد نکرده و برای گذر از مرحله تولیدات خام دستانه و تولید سفال هایی زیباتر و بادوام تر از آن بهره بردند. امروزه نیز درتولید صنایع چوبی مثل خاتم، معرق و منبت در مراحل اولیه، آماده سازی چوب مورد نظر با استفاده از اره برقی صورت می گیرد. اما سایر مراحل با استفاده از دست ابزارهای دستی تولید میشود.
  • تاثیر اندیشه خلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات و امکان ایجاد تنوع و پیاده کردن طرح های مخلتف در مرحله ساخت این محصولات
  • داشتن بار فرهنگی با استفاه از طرح های اصیل و بومی و سنتی به نحوی که معرف فرهنگ، هنر و تمدن آن کشور باشد.
  • همانند و شبیه نبودن این نوع فراورده های تولیدی.
از آنجا که محصولات صنایع دستی با استفاده از دست و گاهی حتی یک محصول مشابه توسط چند تن تولید می شود نمی توان چن محصولات ماشینی یکسانی کامل را در انها مشاهده کرد.
  • بی نیازی به سرمایه گذاری زیاد برای تولید آنها در مقایسه با سایر صنایع
  • بالا بون ارزش افزوده آنها در مقایسه با صنایع دیگر
  • امکان ایجاد و توسعه آنها در مناطق مختلف شهری، روستایی و حتی جوامع عشایری
  • ساخت محصولات دستی از آن جهت که نیاز به تجهیزات اندک داشته و به راحتی با استفاده از دست و یا ابزارهای دستی امکان پذیر است، فضای زیاد نخواسته و لذا به راحتی قابلیت استقرار در فضاهای ذکر شده را داراست.

منبع: کتاب صنایع دستی و گردشگری، نشر چهارباغ، 1391